Teknoloji vasıtası ile hayatlarımız her geçen gün değişik hale geliyor. 20-30 sene ilkin akla gelmeyecek teknolojiler, artık günlük hayatımızın sıradan bir parçası oldular. Akıllı telefonlar, yüksek süratli internet, toplumsal medya ve daha nice niçin hayatımızın büyük bir kısmı kapsıyor. Son günlerde bunların arasına katılacağı kabul edilen bir kavram da gündeme geliyor: Metaverse. Peki metaverse nedir?
Son zamanın gözde mevzularından metaverse, uzun bir müddet hayatımızda yer alacak gibi gözüküyor. Kendi başına bir teknoloji olarak ortaya çıkmaktan ziyade mevcud teknolojiler ile açılan yeni bir dünya olarak adlandırmak yanlış olmayacaktır.
Daha önceleri kurgu hikayelerde karşımıza çıkan metaverse, bugünlerde reel olmaya adım adım yaklaşıyor. Son yıllarda Meta firması ile tekrardan gündemi meşgul eden metaverse terimi nedir?
İçindekiler
Metaverse Nedir?
Metaverse, dijital olan çoğu platform ve aracın birleşerek oluşturduğu bir kainat ya da ortam olarak adlandırılabilir. Bu platform ve araçların arasında toplumsal medya, artırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik, kripto paralar ve aynısı nedenler yer almaktadır.
Bildiğiniz suretiyle günümüzde gerçeklik terimi olabildiğince değişik bir ebat kazanma yolunda ilerlemektedir. Sanal gerçeklik araçları vasıtası ile reel dünya haricinde görülmemiş bir kainat halihazırda kullanıcılara sunulmaktadır. Şimdilik bu kainat bir oyun ya da video ile sınırı olan kalsa da geleceğimizde bu mevzunun çok değişik noktalara geleceği tahmin edilmektedir.
Artırılmış gerçeklik ise dijital dünya ve reel dünya arasında bir köprü rolü görmektedir. Artırılmış gerçeklik araçları vasıtası ile reel dünyayı bambaşka bir açıyla görebiliyor, çevremizle değişik şekillerde etkileşime geçebiliyoruz. Üstelik bunu tamamiyle dijital bir ortamda değil, hem sanal hem de reel dünyada yaşayabiliyoruz.
Metaverse ise reel ve dünya terimini tamamiyle tekrardan yazacak bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Sanal ve artırılmış gerçeklik araçlarını birleştirip kullanıcılara ve insanlığa görülmemiş bir kainat yaratma kanaati olan metaverse, gerçeklik algımızı tamamiyle değiştirebilir.
Öte taraftan destek olacak öteki araçları da belirttik. Bunların arasında toplumsal medya, kripto paralar, NFT’ler gibi unsurların yer aldığını söyledik. Peki bütün bunlar ne anlama geliyor? Metaverse insanoğlu için yeni bir dünya mı olacak? Bu soruları cevaplamadan ilkin metaverse tarihine kısa bir bakış atalım.
Metaverse Kavramının Tarihi
Aslında metaverse terimi o kadar da eskiye dayanmıyor. Fakat birazcık eski bulunduğunu söylemekte de mahzur olmayacaktır. Çünkü metaverse, teknoloji devriminin öncesinde, 1992 senesinde bir bilim kurgu romanı ile ortaya çıkıyor.
Metaverse, Neal Stephenson tarafınca kaleme alanın Snow Crash adlı kitapta geçen terimlerden birisi. Üstelik bu kitaptaki tanımı ilerleyen dönemde karşımıza çıkması beklenen metaverse tanımıyla olabildiğince benziyor. Stephenson, bu kitapta metaverse kavramını, reel insanların avatarlarının yaşamış olduğu 3 boyutlu sanal bir dünya olarak tanımlıyor.
Sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik kavramlarının konuşulmadığı bir dönemde böylesine ayrıntılı bir tahmin yapılması olabildiğince etkileyici. Bu arada belirtmekte yarar var, Snow Crash öncesinde de metaverse aynısı dünyalardan bahsediliyor. Ancak hiçbiri Stephenson kadar akılda kalıcı olamıyor.
Daha sonra Ernest Cline tarafınca kaleme alınan Ready Player One adlı kitap ile metaverse terimi tekrardan gündeme geliyor. Bunun en mühim nedenlerinden biri Steven Spielberg’ün kitabından uyarlanan aynı adlı filmi oluyor. OASIS adlı bu metaverse, kişilerin günlük hayatlarını geçirdiği ve reel dünyanın bunalımından kaçtığı bir “vaha” olarak tanımlanıyor.
Buna ayrıca tanınmış kültürde metaverse aynısı oluşumlar görmek mümkün. Özellikle Black Mirror gibi geleceğin teknolojilerinin işlendiği dizilerde metaverse aynısı yapılar görmek asla de muazzam olmuyor.
Metaverse Tanımı
Tarihi o kadar da eski olmayan bu kavram ile ilgili hemen hemen ortak bir tarif ortaya atılmadı. Ancak kabul gören iki tarif bulunuyor. Bunlardan birisi metaverse teriminin bu kadar konuşulmasını elde eden Meta’nın tanımı. Diğeri ise Metaverse Primer’ın yazarı Matthew Ball tarafınca meydana getirilen tanım. Kendisi metaverse nelerdir sorusunu şöyle yanıtlıyor:
Metaverse, kimliğin, nesnelerin, tarihin, ödemelerin ve hakların sürekliliğini destekleyen üç boyutlu, anlık işlenen dünyalardan ve simülasyonlardan oluşan geniş bir ağdır. Ayrıca bu ağ limitsiz sayıda şahıs tarafınca mevcudiyet duygusuna haiz bireyler ile eşzamanlı olarak deneyimlenebilir.
Matthew Ball
Tanımda da görebileceğiniz gibi Matthew Ball, olabildiğince kapsayıcı bir metaverse tanımı yapıyor. Bunun içerisinde kripto paralara, kimliklere, haklara ve anlık işlemeye vurgu yapıyor. Ayrıca, sınırsız sayıda kişinin eşzamanlı olarak deneyimleyebileceği bir evrenden bahsediyor. Meta’nın metaverse nelerdir cevabı ise şu şekilde:
Metaverse, sizinle aynı fizyolojik alanda olmayan insanlarla oluşturabileceğiniz ve keşfedebileceğiniz bir takım sanal alan.
Andrew Bosworth ve Nick Clegg
Meta tarafınca meydana getirilen tanımın ise çok daha sade bulunduğunu görmek mümkün. Henüz ayrıntılı bir halde açıklamak konusu ile ilgili bir adım atmayan Meta, metaverse projesi üstünde olabildiğince sıkı bir halde çalışıyor gibi gözüküyor.
Her ne kadar şimdilik metaverse’ün net bir tanımı olmasa da çoğu kişinin ortak kanaatleri bulunuyor. Metaverse nelerdir sorusunun sonucunda yer alabilecek birtakım nedenler ise şöyle anlatım ediliyor:
- Gerçek zamanlı ve 3 boyutlu bilgisayar grafiklerinden ve kişiselleştirilmiş avatarlardan oluşan bir evren,
- Dış dünya ile bağlı bir ekonomik sistem,
- Özellikle sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik cihazlarıyla ahenkli bir tasarım,
- Dijital ortamda kişiler arası etkileşim.
Her ne kadar tahminler arasında bundan çok daha fazlası bulunsa da en göze çarpan ve ortak kabul edilen başlıkları bu şekilde özetlemek mümkün. Metaverse’ün tarihine ve tanımına baktık. Peki metaverse, gelecek ile ilgili bize ne söylüyor.
Metaverse Nedir: Gelecek ve Metaverse
Son dönemde metaverse teriminin gündeme gelmesinde Meta’nın büyük bir rolü olmasından bahsetmiştik. Dünyaca meşhur teknoloji devinin adını değiştireceği ve metaverse ile ahenkli tekrardan markalaşma sürecine gireceği belirtiliyor.
Meta, eski adıyla Facebook, daha ilkin paylaşmış olduğu bir yazıda metaverse teknolojisini geliştirmek için adımlar attıklarını belirtmişti. Hatta bu gelişim için Avrupa Birliği sınırlarında 10.000 benlik bir nitelikli iş gücü aradıklarını belirtti. Bu kapsamda 50 milyon dolarlık bir küresel inceleme bütçesi oluşturduklarını da anlatım etti.
Buna ayrıca Meta, 2021-2022 içerisinde metaverse için 10 milyar dolarlık bir bütçe ayırdıklarını belirtti. Metaverse için yazılım, donanım, VR ve AR araçları üretmek için bu şekilde bir bütçeyi gözden çıkaran Meta, bu alanın öncülerinden olma yolunda ilerliyor.
Mark Zuckerberg, metaverse’ün geleceği ile ilgili en iddialı kişilerden birisi. Meta CEO’su Zuckerberg, artırılmış gerçeklik gözlüklerinin telefonlar kadar yaygın olacağını anlatım ediyor. Bu da metaverse teknolojisinin önünü açacak bir büyüme olacaktır.
Gelecek dönemde neredeyse bütün hayatımızın metaverse içerisinde geçeceği de tahminler arasında yer alıyor. Öyle ki, internetin vücut değiştirmiş ve daha somut olmuş bir sürümü olacağı düşüncesinde kişiler de mevcut. Bu kişilerden birisi de Mark Zuckerberg.
Meta ile Metaverse’e Doğru Yolculuk
Meta’nın artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik yönündeki çalışmaları aslında çok yeni değil. 2014 yılından beri Oculus’a haiz olan o dönemki adıya Facebook şirketi, günümüzde en büyük sanal gerçeklik teknolojisi üreticileri arasında yer alıyor. Bu kapsamda kullananların muhtelif çözümler sunuyor. En yeni çözümlerden birisi ise Horizon Workrooms.
Oculus Quest 2 için tasarlanan Horizon Workrooms, uzaktan toplantı terimine yeni bir ebat kazandırıyor. Bu tatbik vasıtası ile VR teknolojisi ile iş yaşamı bir araya geliyor. Kullanıcılar VR başlıkları vasıtası ile istedikleri alanda toplantılarla görüşebiliyor ve dostlarıyla bir araya gelebiliyor.
Oculus’un bu sene tanıttığı Horizon Workrooms, aslında metaverse düzenine geçişin bir parçası olarak nitelendirilebilir. Metaverse tecrübe etme faaliyetlerinden ancak biri olan uygulama, çoğu kullanıcı tarafınca büyük beğeni topladı.
Şimdilik beta aşamasında ve reel insan yüzlerini transfer konusu ile ilgili büyüme göstermese de Horizon Workrooms, metaverse’ün insanlığa getireceklerini gözler önüne seriyor. Gelecekte bu ve aynısı çoğu uygulama, günlük hayatımızın parçası haline gelecek gibi gözüküyor.
Mark Zuckerberg’in açıklamaları da bunu teyit ediyor. Özellikle Meta’nın geleceği ile ilgili anlatım ettikleri, metaverse teriminin önümüzdeki devre için ne kadar mühim bulunduğunu belirtiyor. Zuckerberg, ilerleyen yıllardan Meta’nın bir toplumsal medya şirketinden çok “metaverse şirketi” olarak tanınmasını istediğini belirtiyor.
Tam da bu nedenden dolayı firması adını bile Meta olarak değiştirdikleri düşünülüyor. Bilindiği suretiyle eski ismi Facebook olan bu firma bir etkinlikle yeni adını Meta olarak değiştirdi. Kimi taraflarca bu değişim önyargıyla karşılansa da firma metaverse’ün geleceğine güveniyor gibi gözüküyor.
Metaverse ve Blockchain
Bu hususta meydana getirilen bir öteki yorum ise metaverse’ün değişik “dünyalardan” oluşacağı. Böylece, her insanın istediği alanda kendisini huzurlu bir halde anlatım edebileceği vurgulanıyor. Üstelik, bu dünyaların birbirine bağlı olacağı da belirtiliyor. Burada devreye giren kavram ise blockchain, kripto paralar ve NFT.
Blockchain teknolojisi, şu anda dünyanın en güvenilir doğruluğunu sağlama ve gizleme şekillerinden birisi. Bu teknik ile üretilen kripto paralar ise her geçen gün daha yaygın hale geliyor. Bu kripto paralar ile satın alınan NFT’ler ise görülmemiş bir kavram olsa da insanlığın basitçe ahenk sağlamış olduğu görülüyor.
Tüm bu teknolojilerin ilerleyen dönemde metaverse içerisinde de yer alacağı tahmin ediliyor. Gerçek dünyayı dijital dünyaya bağlayabilecek en basit araçlardan birisi olan blockchain ve ürünleri, metaverse’de de karşımıza çıkacak gibi gözüküyor. Yalnızca reel dünya ile değil, bunun yanı sıra metaverse dünyaları arasında da bir doğruluğunu sağlama işlemine olana sağlaması bekleniyor.
Günlük Hayatta Metaverse Nedir?
VR ve AR teknolojilerinin şimdiden olabildiğince yaygın bulunduğunu göz önünde bulundurursak, metaverse ile ilgili bir öngörüş kurmak çok daha basit olacaktır. Metaverse’ün günlük dünyadaki yansımaları hakkındaki tahminler, toplumsal yaşam ve iletişim için yenilikler getireceği yönünde.
Geçtiğimiz dönemde dünyayı etkisi dibine alan pandemi, karşı karşıya etkileşimin minimuma düşmesine niçin oldu. Bu vaziyet bazılarını sevinçli etse de uzun soluklu yalnızlığın ruh sağlığı için olabildiğince tehlikeli olduğu bilinmekte. Sosyal medya, görüntülü konferans programları vb. araçlar ile sosyallik ihtiyacının bir ölçüde giderildiğini biliyoruz. Ancak metaverse, bunlardan çok daha fazlasına haiz olacak gibi gözüküyor.
Şu anda kullandığımız araçlar metin üstünden ya da kamera ve mikrofon vasıtasıyla iletişime imkân tanıyor. Oysa metaverse, tamamiyle yeni bir iletişim tekniği olarak karşımıza çıkıyor. İnsanların birbiriyle karşı karşıya olduğu, kendilerini aynı odada hissettiği yeni bir yöntem.
Bu kapsamda günlük yaşamımıza iyi mi tesir edeceği yönünde birkaç tahmin yürütmek mümkün. İlk başta göze çarpan niçin metaverse ile evden çabalama oranının mühim ölçüde yükseleceği oluyor. Ayrıca, galeri, müze, alışveriş, konserler vb. çoğu unsurun metaverse ile gerçekleşebileceği tahmin ediliyor.
Buna ayrıca metaverse, sanata olan bakışı da değiştirecektir. Bu değişimin öncüsü olan NFT, metaverse ile tekrardan gündeme gelecek gibi gözüküyor. Metaverse’de yer alacak sinema gösterimleri, tiyatro oyunları, sanal müzeler, canlı performanslar ve daha nice niçin sanat konusu ile ilgili bir devrimin de yolda bulunduğunu gösteriyor. Üstelik ancak sergileme değil, bunun yanı sıra sanat üretmek de metaverse ile bambaşka bir noktaya ulaşacak gibi gözüküyor.
Metaverse Nedir: Oyunlar ve Metaverse
Ready Player One filmini izlediyseniz oyunların metaverse için ne kadar lüzumlu bir kavram bulunduğunu görmüşsünüzdür. Özellikle tanınmış kültür öğelerinin metaverse yapısında bir kainat için vazgeçilemez nedenler arasında yer aldığını söylemek asla de yanlış olmayacaktır.
Günümüzde aynısı bir oluşum bilgisayarlarımız, telefonlarımız, tabletlerimiz ve konsollarımız vasıtasıyla ulaşıyor. Popüler kültür unsurlarını kullanıcılarıyla buluşturan bir oyun: Fortnite.
Fortnite’ın sahibi Epic Games, ilerleyen dönemde gerçekleşecek metaverse gelişimleri ile ilgili adım atan firmalar arasında yer alıyor. Uzun zamanlı bir metaverse yatırımı yapan Epic Games, bu teknolojinin gelişimi kapsamında 1 milyar dolarlık bütçe ayırıyor.
Günümüzde VR teknolojilerinin oyunlar için yeni bir kapı bulunduğunu görmek asla zor değil. Birçok VR oyun geliştiricisi, şimdiye kadar oynanan bilgisayar oyunlarına değişik bir ebat kazandırıyor. Oyuncuların daha serbest ve daha etkileşimli bir tecrübe yaşamasına imkân elde eden VR teknolojisi, metaverse’ün ancak bir parçası olacak.
Metaverse içerisinde yer alacak oyun dünyası VR teknolojilerinden çok daha fazlasını içerecek. Bunu bir amaçtan çok vasıta gibi kullanacağını da söylemek mümkün. Örneklerini şimdiden görmek mümkün. Fortnite’ın geçtiğimiz dönemde verdiği konser etkinlikleri, metaverse içerisinde yer alacak unsurlardan birisi olarak anlatım ediliyor.
Metaverse’de yer alacak oyunlarda ancak oyun oynanmayacak. Metaverse dünyaları arasında yer alacak bir oyunda kişiler; toplumsal hayatlarını yaşayabilecek, konserlere gidebilecek, dostlarıyla buluşabilecek ve çok daha fazlasını yapacak.
Bahsedilmesi gereksinim duyulan tek oyun Fortnite değil. Aynı zamanda Roblox da metaverse için çok mühim ipuçları sağlıyor. Farklı avatarlar, muhtelif oyunlar ve serbest alan tanıması metaverse’ün küçük bir simülasyonu gibi gözüküyor. Kısaca, metaverse ile yaşamımıza girecek yeni tür sosyalliğin ilk adımlarını Roblox’da görmek mümkün.
Metaverse Gerçek Olacak mı?
Metaverse ile ilgili bu kadar bilgiye haiz olduktan sonra akıllardaki soru ne vakit ortaya çıkacağı oluyor. Ancak bunun ötesinde bir soru daha var: Metaverse reel olacak mı? Bunun yanıtlarından birisi ise çoktan ortaya çıkmaya başladığı oluyor.
İçeriğimizde saydığımız örneklerin neredeyse tamamı çoktan kullananların karşısına çıkmış metaverse örnekleri. Horizon Workrooms, Fortnite konserleri, Roblox aynısı bütün denemeler, metaverse’ün gelişiminin başladığını gösteriyor. Ancak daha mühim bir problem metaverse’ün ve bu teknolojiye ulaşmayı sağlayacak araçların yaygınlaşması.
Günümüzde VR ve AR araçlarına rahatlıkla ulaşılabilse de herkeste bulunan bir teknoloji olmadığını söylemek gerek. Bu kişilerin kavuşması dahilinde bile metaverse’ün gereksinim duyduğu yüksek teknolojileri geliştirmek şimdilik pek de basit değil.
Sürekli olarak yüksek kaliteli ve etkileşime geçilecek bir evreni internetle transfer etmek dev bir güç gerektirecektir. Özellikle internet hızı düşük ülkelerin bu durumda metaverse’e rahatlıkla ulaşamayacağını söyleyebiliriz.
Üstelik tek mani teknolojik olmayacak gibi gözüküyor. Aynı zamanda hükümetler seviyesinde de metaverse’e karşı bir kanaat yapısının oluşması muhtemel. Günümüzde internet ve toplumsal medyaya yönelik dünya genelinde kararlar alınıyor. Bu unsurların ortaya çıkardığı potansiyel tehlikelerin önüne geçilmeye çalışılıyor. Metaverse için de aynı neticeleri almak istemeyeceklerini tahmin etmek güç değil.
Tüm bunlara karşın metaverse için harcanan milyarlarca dolar yatırım mevcut. Bu da metaverse’ün geleceği ile ilgili en mühim ipuçlarından birini veriyor. Metaverse nelerdir sorusunu tam anlamıyla yanıtlamak bile olası değil. Ancak, ne vakit olacağını bilmesek de metaverse terimini ilerleyen dönemde sıklıkla duyacağımız kaçınılmaz.
