Protokol bir iletişim sürecinde bu bağlantıyı elde eden noktalar arasındaki gidip gelen mesajlaşmayı düzenleye kurallar dizisidir. Bu protokoller birbirleriyle iletişim içerisinde bulunan gerek donanım gerekse yazılımlar arasında oluşur. İletişimin gerçekleşmesi için her öğenin bu protokolü kabul etmiş ve uyguluyor olması gerekir.
TCP/IP ‘de bu yolla oluşan yüzden fazla malumat iletişim protokolün toplandığı bir protkoller ailesidir. Bunlardan en mühimleri TCP (transmission control protokol) ve IP (ınternet protokol) olduğundan bu ismi almıştır.
Bir bilgisayar ağında kullanılan protokol ne olursa olsun aslında bilgisayarlar fizyolojik adresleri ile birbirlerini tanır ve iletişimde bulunurlar. Bu fizyolojik adres ağ kartı ya da ağa bağlanmayı elde eden rastgele bir donanım içerisinde hiç bir şekilde değiştirilmesi olası olmayan 48 bit olan bir numaradır. TCP/IP protokolünde öteki bilgisayarlardan farklı olarak her bilgisayar bir IP numarası alır.
Görünüşü 194.62.15.2 şeklindedir. İnternette bulunan her bilgisayarın kendine ait bir IP numarası vardır ve yalnızca ona aittir. IP adresleri 32 bitlik düzendedirler fakat kolay okunabilmeleri için 8 bitlik 4 gruba ayrılmışlardır.
Internet üstünde veri alış verişi yapan alıcı ve göndericiyi tanımlamaktadırlar. Veriler gönderilirken kesinlikle gönderenin IP adresini taşırlar. Alıcının adresi de adresteki domain adrese göre çözümlenir ve gönderilir.
IP adres yapısının 2 bölümü vardır. Birincisi bilgisayarın bağlı olduğu hususi bir ağın numarası ikincisi ise bilgisayarın hususi numarasıdır. Veriler dolaşım esnasında router denilen yönlendiricilerden geçerken yalnızca bu hususi ağın numarasına bakılır. IP adresleri a,b,c,d,e ismi verilen beş sınıfa ayrılmıştır. A sınıfı adresleri ilk “ oktet” ile belirlenir ve 2 ile 126 arasında olmalıdır. Örneğin 124.0.0.0 A sınıfı bir IP’dir. Aynı şekilde B ilk iki oktetle belirlenir ve ilk okteti 129 ile 91 arasındadır. C sınıfı ise ilk 3 okteti kullanır ve ilk okteti 192 ile 223 arasındadır. D ve E sınıfı IP ‘ler ise kullanılmazlar çünkü yalnızca kontrol amaçlıdırlar.
Bir misal vermek gerek görülürse siz ISS’ a telefon hattı ile bağlandığınızda ISS’ nin ağına dahil oluyorsunuz. Daha evvel alınmış olan IP adresi havuzundan size bir IP adres veriliyor. Mesela IP adresiniz 194.62.15.2 ise, ISS nizin almış olduğu IP adresinin sınıfı C dir. Yani ilk 3 oktat içerisinde bulunduğunuz ağı , sonda bulunan oktat da sizin bilgisayarınızın o andaki adresini temsil eder.
ROUTER
Router internet üstünde kullanılan paketleri varış oktalarına giderkenki bir sonraki uğrak noktalarını belirleyen bir donanım ya da bazen bir yazılımdır.
Router minimum iki ağı birbirine bağlar ve paketlerin hangi yönde gideceğine bağlı olduğu ağların yapılarına ve durumlarına göre belirler. Routerlar ihtimaller içerisinde birçok yön ile alakalı ilgileri ve durumlarına dair bir tablo oluştururlar. Bu bilgiyi paketlerin iletilmesi esnasında en güvenilir ve en masrafsız yolu hesaplayarak yönlendirme prosedürünü gerçekleştirir.
INTERNET PROTOKOLÜ IP
Internet’te rastgele bir veri gönderirken ya da alırken, misal olarak e-posta veya internet sitesi , mesajlar ufak paketlere bölünür. Her paketin üstünde gönderenin ve alıcının IP adresleri yazılı olarak bulunur. Her paket ilk ilkin bir “gateway” ismi verilen bilgisayardan geçer. Bu bilgisayar paketlerin üstündeki alıcının adresini okur ve buna göre paketleri yönlendirir. Bu prosedür alıcının adresine en yakın bilgisayara kadar böyle devam eder. Bu son olarak bilgisayarda paketlerialıcı bilgisayar gönderir. Internet protokolüne göre yol alan bu paketler birçok farklı yönden giderek alıcıya ulaşabilirler. Hatta paketler olması gerektiği sırada da alıcıya ulaşmayabilirler. Internet protokolünün amacı yalnızca bu paketleri göndermektir. Paketleri aski düzenine getirmek bir öteki protokolün yani TCP nin görevidir.
DOMAIN NAME SYSTEM
IP adreslerinin ezberlenmemesinin zorunluluğu sebebi ile genelde bilgisayarlar : “ host” isimleri ile anılırlar. Yani internet üstündeki her bilgisayarın bir IP adresi bir de host ismi bulunur. Fakat iletişimin sağlanması için bu adların yeniden IP adreslerine çevrilmeleri gerekir. Bu yüzden bu çevirme prosedürünü yapması amacı ile DNS (domain name system) kullanılır. DNS internette bulunan her IP adresinin ve alan ismini barındıran bir veri bankasıdır.bu sistem öyle korulmuştur ki bu veri tabanı bilirle kriterlere göre ayrılır ve sınıflandırılır.
Bir bilgisayarın alan ismi isim.com şeklindedir. Ayrıca bulunmuş olduğu ülkeye göre sonunda ülkenin kodu da eklenir. Örneğin Türkiye’de bulunan bir alan ismi şöyle olacaktır. “isim.com.tr”
Bu her alanla alakalı birer DNS sunucusu vardır. “Tr” domain’ ini alan bütün bilgisayarların sıralaması bir sunucuda tutulur. Örnek olarak sonu .com ile bitenler Amerika’da bir DNS sunucu bilgisayarda tutulur. Bu adresler sondan başa doğru ayrıştırılır. Yani “isim.com.tr” alan ismi ilkin “tr” adına göre ayrılır ve öteki aynı isimli bilgisayarla beraber düzenlenir. Eğer sonunda bir ülke kodu yoksa ki yalnızca Amerika’daki bilgisayarlar için geçerlidir direct “.com” adına bakılarak ayrıştırılır. Bunlara üst seviye domain de denilir.
.com Ticari Şirketler
.edu Eğitim kurumları
.org Ticari olmayan organizasyonlar
.net İnternet omurgası görevini üstüne alan ağlar
.gov Hükümete bağlı kurumlar
.mil Askeri kurumlar
Bilgisayarımızda bir adres girdiğimiz vakit bu bilgiler direk olarak alakalı DNS serverına ulaştırılır. Bu DNS sunucusu şayet bu bilgisayarın bilgisini içeriyorsa DNS istemcisine derhal alakalı adresin IP adresini ulaştırır.
ARP ADDRESS RESOLUTION PROTOKOL
Daha evvel bir ağ üstünde gerçekte bütün iletişimin fizyolojik adresler üstünde gerçekleştiğinden bahsetmiştim. Yerel bir ağ üstünde IP adresleri belirlenmiş bilgisayarlar mesajlaşmaya başlamadan ilkin normalde IP adresinin sahibinin fizyolojik adresini sorgulamaya gelen bir gösterim yaparlar. IP adresine haiz bilgisayar kendi fizyolojik adresini içeren bir mesajı client bilgisayara gönderir ve böylelikle reel veri gönderimi bu adres üstünden yapılma olur.
IP ROUTING
Paket net ortamında yönlendirilmesi ve gönderilmesi prosedürü internet protokolünün görevidir. Paketlerin üstünde yazılı olan adreslere bakarak bunu bir yönlendirme tablosundaki bilgilerle karşılaştırılır ve yönlendirmeyi yapar. Bu tablonun oluşturulması rolü ise routing protokol ‘un görevidir. Routing protokolünde çeşitleri vardır. Ama bunlardan yalnızca biri internet yönlendirme domain ‘leri arasında malumat alışverişi yapar.
ICMP
İnternet control message protocol
Bu protokol internet protokolün veri iletişimi esnasında beklenmedik bir vaka gerçeklemesi durumunda göndereni uyarma rolü üstlenmiştir. ICMP mesajlarına misal vericek olursak:
Destination unreachable: bu mesajvarış noktası olan alıcı host’un erişilmez bulunduğunu belirtmek için kullanılır. Yani ağ tanımsız ya da ulaşılmaz halindedir.
Echo and echo reply: bu ik mesaj türü alıcının erişilebilir olup olmadığını idrak etmek için kullanılır. Gönderen bilgisayar alıcıya veri içeren bir echo mesaj atar. Karşılığında alıcı bilgisayardan yanıt yani echo reply gelirse alıcı bilgisayarın ağ üstünde erişilebilir bulunduğunu gösterir.
TCP
Daha ilkin belirttiğim gibi veriler ufak paketlere ayrılıp gönderilirken farklı yollardan ve farklı sıralar ile gönderilirler. Bu paketlerin sıralanmasını elde eden protokolün ismi TCP (transmission control protocol) ‘dir. Örneğin bizlere gelen rastgele bir veri ilkin paketlere ayrılır. Bu paketleme prosedürünü gerçekleştiren TCP bunun yanı sıra bu paketleri doğru sırası ile numaralandırır ve adreslendirir, IP katmanına gönderir.artık gönderme prosedürü yalnızca internet protokolünün elindedir. Paketler yola çıktıktan sonra birbirlerinden ayrılır ve farklı yönleri takip ederler. Bilgisayarımıza ulaştığında bizim bu paketleri bir bütün olarak ve tam sırayla görmemizi elde eden gen TCP ‘ dir. Aynı zamanda TCP/IP ‘nin en güvenilir protokol olmasını elde eden işlevide yerine getirir. Paketlerin muayyen bir bölümü ulaştıktan, şayet paketler sağlam ise, TCP bizlere bir onay gönderir. Eğer paketlerde bir problem varsa bu onay gelmez ve biz bu verileri baştan göndermek zorunda kalırız. Yani öteki protokollerden farkı paketlere bir şey olması durumunda biz bunu kesinlikle biliriz ve eksikleri yeniden göndermek üzere iletişimi net tamamlamış oluruz.
UDP
User datagram protokol TCP’ nin aksine azca güvenilir fakat daha süratli olmayı amaçlayan bir protkoldür. Bazı kolay istem ve yanıt ile işleyen uygulamalarda kullanılması işlemin daha süratli gelişmesini sağlar.
UDP’ nin yapmış olduğu paket üstünde bulunan IP numarasının yanına bir tane port numarsı eklemek ve böylelikle uygulamaların çalışması için ihtiyaç duyulan soketleri oluşturmak.
Internet’ i oluşturan TCP/IP’ nin bir öteki katmanında bulunan birtakım protokol ve programlar şöyledir.
Telnet: “Telecommunication Network “ ibaresinin kısaltılmışı kullanıcıya öteki bir host a bağlanıp ağ üstündeki öteki host lara ulaşma imkanı veren bir terminal protokolüdür.
FTP: “File aktarım protocol” kullanıcıya kendi bilgisayarı ile öteki bir bilgisayar arsında dosya aktarımı yapmasına imkân verebilen bir terminal protokolüdür.
ARCHİE: Kullanıcıya kayıtlı bütün anonymous FTP sunucularında belli bir dosyanın ismini aramasına imkân veren bir araç.
GOPHER: İnsanlara mönü bazlı ve hiyerarşik bir ara yüz kullanarak veri repositories arasında arama yapılmasına imkân veren bir araç.
SMTP: “Simple e-posta aktarım protocol ” internet üstünde elektronik olarak posta alım ve gönderim elde eden standart bir protokol. SMTP internet üstündeki e-posta sunucuları arasına ve rastgele bir bilgisayardan e-posta serverına posta ulaşımını sağlar.
HTTP: “The hypertext aktarım protocol” Internet üstünde malumat değişimini elde eden baz protokol. WWW üstünde bilgiler kullanıldığı sisteme bakmaksızın HTML formatında yazılır ve her sistem bu formatı tanır.
FINGER: Diğer kullananların ya da hostlara internet üstündeki durumunu öğrenmek için kullanılır.
POP: “The post office protocol” Bir kullanıcının e-posta programı ile sunucu arasındaki pop e-posta sunucusundan istemciye postaların alınmasını ve kullananların kendi posta kutularını yönetmelerine imkân verir.
DNS: “The domain name system” Internet üstünde buluna isimleri ve bunlara ait IP adreslerini düzenler. Aynı zamanda postaya isim sunucularında alan isimleri ile ilişkilendirilir.
SNMP: “The simple network management protkol” TCP/IP bazlı network araçlarını yönetmeye yönelik prosödürleri ve veri tabanlarını belirler. SNMP (RFC 1157) is widely deployed in local and wide area network.
PINK:” The packet internet groper” , bir sistemdeki kullanıcıya öteki bağlı bilgisayarların durumu ve mesajlaşma süresinde yaşanmış olan gecikmeleri öğrenmesine imkân verir. ICMP echo mesajlarını kullanır.
WHOİS/NICKNAME: Kullanıcıya internet üstündeki “ domain “ ve “domainler” hakkındaki bağlantı bilgilerini derleyen veri tabanlarında arama yapma olanağı verir.
TRACEROUTE: Paketlerşn uzaktaki öteki bir bilgisayara giderken ki yolunu takip edip öğrenmeye yarayan bir araçtır.