Özellikle son zamanlarda gerek haber bültenleri gerekse yazılı basında sık sık karşımıza çıkan enflasyon, ülke ekonomileri için oldukça önemlidir. Geçmiş yıllardaki enflasyon oranlarını ele aldığımız haberimizin detayına geçmeden önce; Enflasyon ne demek? Enflasyon nedir? Enflasyon niçin artar? Enflasyon iyi mi düşer? Enflasyon en yüksek seviyeye ulaşmış olduğu seneler ve dönemler nelerdir? Enflasyonun en düşük olduğu sene ve her senenin enflasyon oranlarını sıraladık. Örnek olarak; 2003 senesinde enflasyon payı kaçtı? Hangi sene enflasyon ne kadardı? İşte Türkiye’de yıllara göre enflasyon oranları.
İçindekiler
Yıllara göre enflasyon oranları
| Yıllar | Enflasyon payı (%) |
|---|---|
| 1983 | 37,06 |
| 1984 | 49,68 |
| 1985 | 44,19 |
| 1986 | 30,67 |
| 1987 | 55,05 |
| 1988 | 75,21 |
| 1989 | 64,28 |
| 1990 | 60,41 |
| 1991 | 71,14 |
| 1992 | 65,97 |
| 1993 | 71,08 |
| 1994 | 125,49 |
| 1995 | 76,05 |
| 1996 | 79,76 |
| 1997 | 99,09 |
| 1998 | 69,73 |
| 1999 | 68,79 |
| 2000 | 39,03 |
| 2001 | 68,53 |
| 2002 | 29,75 |
| 2003 | 18,36 |
| 2004 | 9,32 |
| 2005 | 7,72 |
| 2006 | 9,65 |
| 2007 | 8,39 |
| 2008 | 10,06 |
| 2009 | 6,53 |
| 2010 | 6,40 |
| 2011 | 10,45 |
| 2012 | 6,16 |
| 2013 | 7,40 |
| 2014 | 8,17 |
| 2015 | 8,81 |
| 2016 | 8,53 |
| 2017 | 11,92 |
| 2018 | 20,30 |
| 2019 | 11,84 |
| 2020 | 14,60 |
| 2021 | 36,08 |
| 2022 | 64,27 |
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Aralık 2022 enflasyon rakamlarını açıkladı. Buna göre2022 yılı yıllık enflasyon da belli oldu. TÜİK tarafınca açıklanan verilere göre enflasyon yıllık bazda yüzde 64,27 oldu. Yıllara göre enflasyon oranları tablosuna bu veriler eklenerek sayfa güncellenmiştir.
Geçmişten günümüze senelere göre asgari ücret
Enflasyon nedir?
Enflasyon özetlemek gerekirse fiyatlar genel seviyesinde artışa denir. Fiyatlar genel düzeyi de mal ve hizmetlerin ağırlıklı averajı anlamına gelir. Bu mal ve hizmet sepetine ise biz Tüketici Fiyat Endeksi yani TÜFE denir. Tüfe Laspeyres ismi verilen iktisatçı tarafınca litaratüre girmiştir. Ayrıca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası resmi internet sitesinde bulunan açıklamaya göre enflasyon şöyle açıklanmıştır;
Fiyatlar genel seviyesindeki değişimdir. Bugün için, parasal bir olgu olduğu ve uzun dönemde parasal bir gelişme olmadığı sürece enflasyonun artmayacağı genel hatlarıyla kabul görmektedir. Toptan eşya fiyat endeksleri, tüketici fiyat endeksleri, müstahsil fiyat endeksleri ve hususi kapsamlı TÜFE göstergeleri gibi muhtelif endeksler vasıtasıyla ölçülmektedir.
Enflasyon ne demek ayrıntılı olarak bakacak olursak; enflasyon mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesinin artıran ve bundan kaynaklı alım enerjisini düşüren orana denir. TCMB, ekonomiyi problemsiz bir halde çalışır halde tutmak için enflasyonu sınırlamaya ve deflasyona son vermeye çalışmaktadır. Türkiye’de enflasyon hesaplaması Tüketici Fiyatları Endeksi ile yapılır. Enflasyonu bir misal ile açıklayacak olursak;
Enflasyon kararı ünite paranın satın alma gücünün düşmüş olduğu görülür. Örneğin; enflasyon oranının yıllık %10 bulunduğunu var sayarsak 1 TL’ye üretilen bir ekmeğin maliyeti bir sonrası sene 1.10 TL’ye mal olacaktır.
Bunun kararı şeklinde de alınacak mal ve hizmetin satın katılması için daha çok para gerekir, paranın örtülü kıymeti düşer. Enflasyon tek bir ürünün ya da malın fiyatının tek başına artması değil, fiyatların genel düzeyinin devamlı bir artış göstermesidir.
Enflasyon hesaplama formülü
Bu senenin fiyat düzeyine P1, geçen senenin fiyat düzeyine de PO dersek, enflasyon oranını hesaplamak için aşağıdaki formülü kullanabiliriz:
Enflasyon Oranı =-Pı-Po / Po x 100
Enflasyon Türleri
Sürünen Enflasyon
Enflasyon oranının yıllık %3-%8 içinde olması durumuna denir.
Aşırı-Dört Nala Enflasyon
Enflasyon oranının yıllık %25-%80 içinde bulunmasına denir.
Hiper Enflasyon
Aylık enflasyon oranının %50 civarında olması durumuna denir.
Enflasyonun ortaya çıkış nedenleri
- Talep Enflasyonu: Toplam arzın Toplam isteği karşılayamaması halinde ortaya çıkan enflasyon sorunudur. Bu durumda fiyatlar artar ve enflasyon problemi ortaya çıkar.
- Maliyet Enflasyonu: Üretilen malların maliyetlerinin artması sonucu, müstahsil şirketler maliyetlerini karşılamaya yönelik malların fiyatlarını çoğaltması kararı oluşan enflasyon türüdür.
- Ücret Enflasyonu: İşçilerde bir bereketlilik artışı olmadan işçi sendikaları gibi nedenlerden kaynaklı işçilerin tutarına zam yapılması bu durumda firmaların maliyetlerini çoğaltması eski karlılığını güvenliğini sağlamak zorunda kalan firmaların ise mallara zam yapması kararı oluşan enflasyon türüdür. En son Türkiye’de Asgari tutara meydana getirilen zam kararı çoğu mala zam gelmesi ve enflasyonun artmasına niçin olmasıdır.
- Kar Enflasyonu: Firmaların aç gözlülüğü yüzünden oluşan enflasyon sorunudur diyebiliriz. Firmalar aşırı kar elde etmek için mallarına zam yapması kararı oluşan enflasyondur.
Enflasyonun ortaya çıkış nedenlerini incelersek enflasyon problemini çözüme ulaştırmak daha kolay olur. Talebin aşırı fazla olduğu durumlarda genelde enflasyon problemiyle yüz yüze kalıyoruz bu durumda yapılması ihtiyaç duyulan temel şey ise isteği kısmak olacaktır. Daraltıcı maliye ve para politikası uygulanırsa enflasyondan kurtulunur. Bunun için vergiler artırılmalı ,transfer masrafları ve para arzı azaltılmalıdır.
Enflasyon haricinde bilinmesi ihtiyaç duyulan başlıca başlıklar bulunmaktadır. Onlar ise özetlemek gerekirse şöyle kısaltmaları yazılmıştır;
TÜFE: Tüketici fiyat endeksi
ÜFE: Üretici fiyat endeksi
TEFE: Toptan eşya fiyat endeksi
Kaynak: TÜİK
